Türkiye’de yaygın olarak Adana, Mardin ve Tarsus
civarlarında anlatılan Şahmeran Efsanesi’nin kökenine
ilişkin tek bir belge ya da anlatı bulmak oldukça zor.
Dr. Ömer Yılar “Şahmaran” isimli kitabında üçlü bir
kaynak sistemi belirtir Şahmeran’la ilgili:
-Hint, İran, Arap, Yunan, Mezopotamya, Anadolu ve Orta
Asya yılan mitosları ve dini inanışlar,
-Binbir Gece Masalları / Camasbnameler (Osmanlı – Fars
Divan Edebiyatı Mesnevileri)
-Anadolu ve Mezopotamya’da anlatıla gelen sözlü
efsaneler.
Bazı akademik çalışmalarda bu tarz bir ayrıma
gidilmezken Efsane’nin kaynağının doğrudan Hint – İran
mitolojisi olduğu belirtilir. Türkçe’deki ana kaynağın;
15. Yüzyıl’da yaşamış Musa Abdi’nin, Sultan II. Murad’ın
emri üzerine Farsça’dan tercüme ettiği Camasbname isimli
mesnevi olduğuna dair yerleşmiş bir görüş söz konusudur.
Bazı efsanelerde, Şahmeran'ın gizli bilgileri sakladığı
ve bu bilgileri sadece seçkin birkaç kişiye açtığı
vurgulanır. Böylece, Şahmeran, insanların sağlık
sorunlarına çözüm ararken onlara rehberlik edebilir.
Aynı zamanda, Şahmeran'ın insanların hastalıklarını
iyileştirebilecek gizli bilgileri bildiği veya bilimsel
bilgi sahibi olduğu düşünülür. Şahmeran efsanesi
genellikle, gizem, bilgelik ve şifa gücü olarak
tanımlanır. Bu nedenle, Şahmeran'ın şifa gücüne sahip
olduğu konusunda farklı görüşler vardır.
Şahmeran (Şahmaran), Farsça mar: yılan kelimesinin
çoğulu olan maran: yılanlar ve şah kelimesinin
birleşerek oluşmasıyla ortaya çıkmıştır ve Yılanların
Şahı anlamına gelir. Bu anlamıyla eril bir sözcük gibi
dursa da Şahmeran’ın birçok kaynakta cinsiyeti
belirsizdir. Ancak özellikle, Ana Tanrıça kültünün
bağlarını koruduğu Anadolu’da, Şahmeran’ın
dişileştirildiğini söylemek yanlış olmayacaktır.
Yukarıda belirtildiği üzere Şahmeran ülkemizde,
genellikle güney ve güneydoğu bölgelerinde anlatılan bir
efsanedir. Bu bölgelerde Şahmeran’ın hikmetlerine dair
yaygın birçok inanış vardır. Genç kızların çeyizine kem
gözlerden korusun diye Şahmeran işlemeler konulurken,
evlere asılan Şahmeran motiflerinin eve gelen
misafirlerin niyetlerini açığa vurduğuna inanılır.
Bu
inanca göre; Şahmeranın yüzüne bakanlar iyi niyetli,
kuyruğuna bakanlarsa kötü niyetli olarak
değerlendirilir.
Bahsedilen hikmetlerin yanı sıra Şahmeran, Anadolu’da
şifacı kimliği ile ön plana çıkar. Tarsus’ta bulunan
Şahmeran Hamamı, burada yıkanarak hastalıklardan
kurtulacağına inananların ziyaret noktasıdır. Ayrıca bu
yörelerde herhangi bir sıkıntı içine düşenler, 7gün
boyunca Şahmeran’a dua ederek sıkıntılarından
kurtulacaklarına inanmaktadırlar.
Bu inançların oluşmasında yılan motifinin insanlık
tarihi içindeki konumu da kanımca etkili olmuştur.
Bilindiği üzere yılan, özellikle Antik Yunan tanrıları
başta olmak üzere, kimi tanrıların yeryüzündeki tezahürü
iken günümüzde de özellikle tıp biliminin simgesi olarak
karşımıza çıkar. Antik dönemlerde hekimler, yılanın hem
etini hem de derisini ilaç olarak kullanmışlardır.
Şahmeran Efsanesi’nde de Şahmeran’ın bedenine 3 işlev
yüklenmiştir: kötüler
için zehir, iyiler için şifa ve dünyayı daha yaşanabilir
bir yer haline getirebilecekler için bilgelik.
Yılan, kadim insanlık tarihinde yaşamla ölümü, hastalık
ile şifayı, iyilikle kötülüğü, değişimle dönüşümü bir
bedende barındırmasından ötürü, gölge arketipinin de bir
örneği gibidir; insanoğlunun günahlarını sırtlayan
cefakâr bir varlıktır.
Şahmeran Efsanesi, yılandan çok insanın öyküsüdür.
İnsanın ihanetinin, riyakarlığının, çıkarcılığının ve
güç tutkusunun ve tamahkarlığının öyküsüdür.
İnsanoğlunun karanlığı henüz çökmemişken dirlik içinde
yaşayan yılanların kaderinin insanoğlunun gelişiyle
nasıl bir dönüşüme uğradığının öyküsüdür.
Şahmeranlar ilgili kimi anlatılar Lokman Hekim’in
hikmetlerinin kendisine Şahmeran’dan kaldığını rivayet
ederken kimilerinde Şahmeran’ın sonunu aşkın getirdiği
vurgulanır. Gerek yazılı gerekse sözlü birbirinden
farklı anlatımlar olsa da bütün hikayeler Şahmeran’ın
ölümü ile sonuçlanır.
Spiritüel Yorum:
Bu efsane ana fikir olarak, Negatifin uyanışını ancak
sevgi birlik ve beraberlik engelleyebilir ana mesajını
veriyor
Yılan ikili bir sembol, Rabb'in ikili yönünü anlatıyor
yani aynı anda hem pozitifi hem negatifi içeriyor.Yılan
Sembolünü daha detaylı incelemek isteyenler aşağıdaki
linkten sembolü inceleyebilirler. Şahmeran sembolizmi öz olarak negatifle pozitif arasında
kurulması gereken dengeyi anlatıyor.
Denge negatiften
yana bozulduğunda kaos başlıyor ki şu anda kaos var ama
Ruhsal Rehberliklerin belirttiği gibi, "
yeni bir başlangıçlarda kaos vardır, fakat merkezinde
ışık da vardır.Dış çepere savrulan dağılır, merkezdeki
ışığı gören istese de savrulmaz. O kaosun içindedir ve
fakat dik durur. Ve hatta ışıklı sondan dolayı huşu
içindedir."
Yani aslında yılanoğullarının uyanışı negatif değil
aksine Rabbani gücün tüm denetimi ele aldığını
gösteriyor çünkü yılan kadim ezoterizmde, Rabb’in iki
yönlü sembolü. Rab bu kaotik dönemde hem azab edecek,
hem azad edecek, bazıları ruh özgürlüğüne kavuşacak,
ışığa yönelecek, bazıları da kendi karanlıklarının
dibine inmek ve yüzleşmek için negatif eylemlerine devam
edecekler.
Rabb’in gazabından korkmayanların ve korunmayı
bilmeyenlerin vay haline günleri başlıyor ve bu günler
inananlar için şükür ve dendiği gibi huşu günleri...
Gerçek efsane de Şahmeran kadındır. Ama nasıl bir kadın.
Üç parçalanmadan söz edildi. Baş, gövde ve kuyruk.
Kuyruk şifadır, zehir oradadır. Gövde dünyadır. Baş
ilimdir. Kuyruğun şifası, dünyadan geçer, baştaki özel
dişlerden yayılır. Bunun için çöreklenmiş yılan uyanır
ve harekete geçer. Halk efsanesine göre baş Lokman
Hekimindir. İhanet eden Cemşit, bir sonraki aşamada
iyileştirici olarak şifayı yeryüzüne çıkarmayı göze
aldığı için sembol dilinde Lokman Hekim'dir.
Efsane ezoterik kadim tarihçeye göre, Yılanoğullarının
Dünya kızlarını tohumlamasını da anlatır. Son Adem devri
başlamıştır. Şahmaran yeni oluşumdur. İkinin bir
edilmesinin teksiridir yani yayılması ve çoğalması. Ve
bu gizli bilimdir. Hak eden bilgiye ulaşacaktır. Bir de
kızkardeşi vardır Lilith. Tohumu olmayan lilith. Kısır
Lilith. En tehlikeli olan da odur. Eril enerjiye
düşmandır Lilith. Tohumsuz bırakılmıştır. Bir yılan
kılığında Havva'nın merak duygusunu harekete geçirir.
Saf Adem'e elmayı ısırtır. Dizide Anavarza da kuyuda
hapistir Lilith. Mesaj şudur. Şahmaran halkın içine
yayılmıştır. Parçalarıyla halkın içindedir. Fakat
uyanması gereken aslında Lilithdir ki eril sistemin
negatifi temizlensin.
Anadolu Anası Şahmaran dır. Anadolu Anası Asena dır. Hep
vardır. Fakat Lilith'le yani Medusa ile aynı kandandır.
Bir ilkeye sarılan iki yılan gibi. Şifadır. DNA
sarmalıdır. Kodlar barındırır. Çözülme başlamıştır, bu
da spiritüel olarak dişil prensibin daha hakim olacağı
büyük bir değişim hareketinin başlangıcının efsane
yoluyla ifadesidir…
Câmasb-nâme’den
Ol zemân kim küfr idi anda cihân
Yog idi bir dîn-i İslâmʼdan nişân
Hak Te‘âlâ kudretin gör n’eyledi
Dânyâlʼi gönderüben söyledi
Dânyâl adlu meger bir hoş eri
Kıldı anı ol zemânun rehberi
Cebre’îl’i göndürüp Allâh ana
Bildirüp hikmetlerin öndin sona
İlm-i hikmet şol kadar virdi ana
İşidenler tanlayup batdı tana
Hikmet ile arslana oldı süvâr
Kamu sırlar oldı ana âşikâr
Hem hakîm ü hem peyamberdi ol er
Bulmış idi hikmet aksâmında fer
Gördi kim halkun bu ömri dükenür
Kime el sunsa ecel boynı sınur
Bildi ol hâl kendüye de geliser
Ölüben toprak içinde kalısar
Fikr kıldı bir zemân ol bu işi
Anı incitdi bu ölüm teşvîşi
Didi hikmet ile meded bulayın
Ölüm olmaya ne çâre kılayın
Bir kitâbı var idi hikmet tolu
Kamu derde anda dermân yazılu
Yenün içinde anı saklar idi
Dânyâl gâfil degül sak er idi
Ol kitâbı açuban kıldı nazar
Her dekâyıkdan aluban bir eser
Buldı vü bildi ecel dermânını
Kurtaram dirdi ölümden cânını
Buldı otlar ya‘nî bir şerbet düze
Anı içen ten ölüm nakşın boza
Adı Ceyhun bir su var akar idi
Andan öte bir ulu tag var idi
Bu ölüm dermânınun çok otları
Biter imiş anda anun ekseri
Azm kılur Dânyâl durdı gider
İşbu yolda bir işit ki gör nʼider (Çakır
1994: 13-15)*
|
