| Bir önceki
52 sayılı yazımda Kuşhan ülkesini gösterdim ve yazısına da bir
iki örnek verdim. Bu bölgenin önemi yeni yeni anlaşılmaktadır.
BMAC olarak adlandırılmış olan geniş coğrafi bölge hakkında
daha önce açıklamalarda bulunmuştum.
(Bkz.
32 sayılı Merv Bölgesi başlıklı yazım)
Kuşhan tarihi ve kral adları hakkında
oldukça çelişik görüşler vardır. Bulundukları bölge Ön-Türk
kültürünün geliştiği bugünkü Uzbekistan-Tajikistan bölgesi
olmasına rağmen bu halkın Hint-Avrupa dilini konuştuğu ve
Yunan harflerini kullandığı görüşü hakimdir. Bir bakıma bu
görüş Kuşhan krallığının son dönemleri için doğrudur. Zira,
MS. birinci ile üçüncü yüzyıllar göz önüne alınırsa Hint-Pers
ve Yunan etkileri gerçekten de önemlidir. Fakat asıl köken
kültür olan Ön-Türk kültürünü de kaybetmeyip, karışık bir yapı
sergilemişlerdir.
Üstteki resimde bir Kuşhan sikkesi görülüyor. M.S. 127-147
yılları arasında ülkeyi yönetmiş olan
Mahasena adlı
krala ait olduğu iddia ediliyor. Bir Hint adı olarak akla
yakın gelse de, sikkedeki yazıyı okumaya çalışınca durum
değişiyor. Harfleri daha iyi seçebilmek için alttaki resme
bakınız.
Kralın
adını Yunan harfleri ile Mαασηνo
(maaseno,
Mahasena)
olarak okumaktadırlar. Birinci harfin büyük
oluşundan yazıyı soldan sağa doğru okumak gerektiğini
anlıyoruz. İlk harf açıkça bir H sesini veriyor. Bu harf
Orhon abecesinde bulunmuyor.
Çünkü Türkçe’de daima KH
sesi bir-arada genizden
telaffuz edildiğinden tek başına bir H sesini verecek olan
işarete (damgaya) gerek duyulmamıştır. Dolayısıyla, H harfi
geç döneme ait bir alıntı olsa gerek.
İkinci
harf bir A olup Etrüsk abecesinde aynısı vardır.
(Bkz.
35 sayılı A Harfinin İzlediği Yollar başlıklı yazım)
Üçüncü harf ile ikinci harf arasında büyük fark bulunuyor. Bu
farka rağmen yazıyı okuyan ‘uzmanlar’ her iki şekle aynı A
sesini uygun görmüşlerdir. Ayrıca araya bulunmayan bir de H
sesini katarak MAHA şeklinde okumuşlardır. Oysa ki, Orhon
harfleri arasında üçüncü harfin aynısı olan ve
IQ
(genizden) sesini veren işaret bulunmaktadır. (Bkz.
31 sayılı Atatürk’ün Güneş Dil Kuramı başlıklı yazım)
Keza
dördüncü harf da Orhon abecesinde bulunan ve
AN sesini
veren işarettir. Bu durumda buraya kadar
HAIQAN
yani
HAKAN
sözü ortaya çıkmış
oluyor. Dördüncü harfin Yunan Sigma harfi (σ) ile
hiçbir ilişkisi olmadığı görüşündeyim. Çünkü sigma harfi daima
kapalı bir daire ve üzerinde bir düz çizgi ile yazılmıştır.
İsmin
devamında Te-Q-İNT seslerini veren işaretler de Orhon
abecesinde aynen bulunmaktadırlar. Bir bölüm
TEKİN
olarak okunursa
birlikte kralın adı
HAKANTEKİN
olduğunu çözmüş oluruz.
Asıl
resme bakarsak son harfin bir O olmadığı ve Yunan Theta
harfine benzediği görülür. Yunan Theta harfi ise Orhon INT /İNT
şeklinden dönüşmüş olduğunu ve bu şeklin aslen
Tengri
damgasından türediğini söyledim.
(Bkz.
7 sayılı Tengri Simgesi başlıklı yazım)
Öyle anlaşılıyor ki, çok eski bir köke
sahip olan Kuşhan kültürü zaman içinde Yunan-Pers-Hind
kültürlerini etkilemiş ve onlardan etkilenmiştir. Son dönem
Kuşhan krallığı karışık bir abece kullanarak Orhon (Ön-Türk)
köklerinden kopmuş, MS. 250 yıllarında tarih sahnesinden
silinmiştir. |